24 Haziran 2018 seçiminin üzerinden bir dört geçti. Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan’ın seçim meydanlarında verdiği vaatlerse havada kaldı. İşte dört yılda vaat edilenler ve yapılanlar…
Türkye, 24 Haziran 2018’de milletvekili ve cumhurbaşkanı seçimleri için sandık başına gitti. Tayyip Erdoğan 24 Haziran seçimlerinin ardından tekrar cumhurbaşkanı seçildi. AKP ve Erdoğan’ın 24 Haziran’daki vaatleri ise geçen dört yılda henüz hayata geçirilmedi. Erdoğan 6 Mayıs’ta AKP’nin 6. Olağan kongresinde seçim manifestosunu açıklamıştı.
Erdoğan’ın vaatlerine göre 24 hazirandan sonra meclis daha güçlü olacak ve yürütmeyi denetleyecekti.Ancak böyle olmadı. Muhalefet partilerinin meclise verdiği hiçbir kanun teklifi kabul edilmedi. Mayıs ayına kadar meclise bin 824 kanun teklifi geldi. Bu tekliflerin bin 353’ü cumhuriyet halk partisine aitti. Sadece 21 teklif kanunlaştı. Bu tekliflerin tamamı AKP’nin teklifiydi. Soru önergelerinde de benzer bir durum var. Mayıs ayına kadar 11 bin 994 soru önergesi verildi. Bunların 5 bin 594’üne cevap verilmedi.
Cumhurbaşkanı Erdoğan, demokrasi tam işleyecek dedikten bir yıl sonra Türkiye demokrasi tarihinde bir ilk gerçekleşti. İlk defa bir Büyükşehir Belediye Başkanlığı seçimi iptal edildi. Sandık Kurullarının usule aykırı oluşturulduğu gerekçesiyle, Yüksek Seçim Kurulu, AKP’nin kaybettiği İstanbul Büyüyükşehir Belediyesi seçimini yeniledi.
Bireysel özgürlüklerin güvence altına alınması ve bağımsız yargı da AKP’nin 24 Haziran vaatleri arasındaydı. Son yıllarda birçok akademisyen ve gazeteci yargılandı. “Bu suça ortak olmayacağız” bildirisini imzalayan Barış Akademisyenlerine tek tek hapis cezaları verildi. Yine Cumhuriyet Gazetesi davasında gazeteciler hapse girdi. Cumartesi Annelerinin 700. Hafta eylemine polis müdahale etti. Annelerin Galatasaray Lisesinde toplanmalarına bir daha izin verilmedi.
“Cemevlerine hukuki statü tanıyacağız” da Erdoğan’ın vaatleri arasındaydı. Bu da sadece bir seçim vaadi olarak kaldı. Herhangi bir hukuki düzenleme yapılmadı. Ve koalisyonlar… AKP’nin cumhurbaşkanlığı sisteminin en büyük vaadiydi. Yeni sistemde koalisyonlar ortadan kalkacak yürütme faaliyeti daha hızlanacaktı. Bu da beklendiği gibi olmadı. Türkiye Yerel Seçimlere bile koalisyonlarla gitti. Avrupa Birliğine tam üyelik hedefi de Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın 24 Haziran öncesindeki vaatleri arasındaydı. Bu hedefte bir yılda çöktü. 29 mayıs açıklanan Avrupa Birliği genişleme raporunda Türkiye ile yürütülen üyelik müzakerelerinin durma noktasında olduğu ve bu nedenle yeni bir fasıl açılmayacağı, açılan fasılların da kapatılmayacağı belirtildi.
“Erdoğan 2023 yılında; ülkenin toplam gelirini 2 trilyon dolara, kişi başına geliri 25 bin dolara, ihracatı 500 milyar dolara yükseltmeyi, işsizliği ise yüzde 5’e düşürmeyi, böylece ülkemizi 2023’te dünyanın en güçlü 10 ekonomisi arasına sokmayı milletimize vaat etti.”
“Erdoğan ismini söyleyip, bugün cismini anmadığı bu hedefleri 2013’te 10. Kalkınma Planı’na da yazdı. Hedefler vaat olmaktan çıktı. Hükümetin ve partisinin millete resmi taahhüdü haline geldi. ”
Ancak bu rakamlar Erdoğan’ın vaat ettiği gibi olmaktan çıkalı çok oldu . Kişi başına düşen milli gelir, 2014’tan yılından bu yana aralıksız bir düşüş içinde. Cari fiyatlarla kişi başına GSYH 2020 sonunda 8 bin 597 dolara kadar geriledi. Böylece milli gelir 2007 yılı seviyelerine döndü.
‘Faiz, enflasyon, cari açık ve dolar düşecek’
Cumhurbaşkanı Erdoğan, seçim manifestosunu açıklarken “Ahdim olsun ki faiz, enflasyon ve cari açık düşecek” demişti.
AKP de 24 Haziran öncesi yayımladığı seçim beyannamesinde “Ekonomide temel prensibimiz, enflasyonun kalıcı bir biçimde düşük ve tek haneli oranlarda tutulmasıdır. Bu prensiple, fiyat istikrarını sağlamak ve sürdürmek konusundaki kararlılığımız devam edecektir” demişti.
Faiz ve enflasyonda vaadin tam aksine ciddi bir yükseliş yaşanıyor. Buna göre enflasyon, yıllık olarak yüzde 80,21 olarak gerçekleşti. TÜİK’e göre TÜFE Ağustos ayında bir önceki aya göre yüzde 1,46, bir önceki yılın Aralık ayına göre yüzde 47,85 arttı.
Erdoğan’ın seçim manifestosunu açıkladığı 6 Mayıs 2018’de Merkez Bankası politika faizi yüzde 8’di.
Faiz 1 Haziran’da 16,5’a, 8 Haziran’da 17,75’e, 14 Eylül’de ise yüzde 24’e çıktı. Ağustos 2022 faiz kararı ise yüzde 13 oldu.
Böylece Merkez Bankası’nın politika faizi Şubat 2004’ten bu yana en yüksek seviyesine çıkmış oldu.
Erdoğan: Dolar düşecek, bu kadar emin konuşuyorum
Cumhurbaşkanı Erdoğan, seçimden kısa süre sonra doların düşeceğini de açıkladı. Erdoğan 11 Temmuz 2018’de “Dolar düşecek bu kadar emin konuşuyorum” dediğinde dolar/TL kuru 4,87’ydi. Kur, o tarihten sonra tüm zamanların rekorunu kırarak Eylül ayında 7,23’ü gördü. 18 Haziran 2019 itibarıyla kur 5,83 civarında. 6 Eylül 2022’de ise Dolar kuru 18,23 Türk Lirası.
Seçimlerden önce AKP, istihdam oranını 2023’e kadar yüzde 53’e, kadınların işgücüne katılım oranını da yüzde 41’e çıkarma vaadinde bulunmuştu.
Fakat son bir yılda istihdam oranı artmadı, aksine azaldı. TÜİK verilerine göre yüzde Mart 2018’de yüzde 47,1 olan istihdam oranı bir yıl sonra yüzde 45,4’e düştü. Kadınların işgücüne katılma oranı ise bir puan yükselerek yüzde 34,4 oldu.
Genç işsizliğini ve ne eğitimde ne istihdamda olanların oranını azaltma vaatleri de gerçekleşmedi.
Türkiye genelinde 15 ve yukarı yaş grubunda işsiz sayısı, haziranda bir önceki aya kıyasla 136 bin kişi azalarak 3 milyon 541 bin kişi oldu.
İşsizlik oranı 0,3 puanlık azalışla yüzde 10,3 olarak hesaplanırken, geçen yılın aynı ayına göre ise 0,6 puan azaldı.
Benzer bir şekilde çocuklara karşı cinsel istismar suçuyla mücadelede cezaların caydırıcılığının artırılması vaadi ise yerine getirilmedi.
